1962’den evvel Centralia, Pensilvanya, gelişmekte olan eski bir maden kasabasıydı. Lakin o yılın Mayıs ayında çıkan yangınla bu durum değişti. Yangının sebebi tam olarak belirli olmasa da sonuçları net bir halde takip edilebiliyor. Yangın, kasabanın altından geçen labirent gibisi madencilik tünellerine yayıldı ve yayılırken muazzam bir yıkıma neden oldu. Yerde çatlaklar ortaya çıktı, kasabaya gaz ve duman bulutları yayıldı ve kasaba sakinlerinin birden fazla kaçmak zorunda kaldı.
Kulağa bir felaket sinemasından bir sahne yahut bir endişe kıssası üzere gelen bu olay ne yazık ki hakikaten yaşandı ve tahminen de daha etkileyici bir biçimde bu yangın, 62 yıl sonra bugün hala devam ediyor.
Centralia, yangın başlamadan evvel yüzyılı aşkın müddettir madencilik sanayisiyle besleniyordu. Nispi muvaffakiyetinin temeli, yüzeyinin altında bulunan bol ölçüdeki antrasit kömür yataklarıydı. Madenler açılmaya başladıktan sonra, 1866’da Centralia ilçesi kuruldu. Başlangıçta kasabanın ismi Centreville idi, lakin ABD Posta Ofisi’nin Schuylkill İlçesinde esasen bir Centerville’in var olduğunu belirtmesinden sonra 1865’te yine isimlendirildi.
Kasabanın erken tarihi çok üretken olmasa da epey renkliydi. Burası, Amerika Birleşik Devletleri’nin doğusunda madencilerin sendikalar halinde örgütlenmesi üzere çeşitli faaliyetler yürüten İrlanda bâtın topluluğu Molly Maguires’ın üyelerinin meskeni haline geldi. 1860’larda, topluluğun üyelerinin kasabada çeşitli şiddet hareketleri gerçekleştirdiği söyleniyor ve 1868 yılında kasabanın kurucusu Alexander Rae‘yi öldürdükleri argümanı da bunların ortasında yer alıyor. Bu anlatım hayli tanınan olsa da, doğruluğu kanıtlanmış değil ve bunun, madencileri sendikalaştırmaya çalışan Molly Maguires’e karşı bir tuzak olduğu savları da bulunuyor.
Büyük Buhran bile durduramadı
1890’lara gelindiğinde kasaba, hayatlarını madene bağlı bir formda devam ettiren 2.700’den fazla bireye konut sahipliği yapıyordu. Büyük Buhran birçok madeni vurup kapanmaya zorladıktan sonra bile kasabayı durdurmadı.
Böyle bir kasabadan iddia edilebileceği üzere, Centralia’da yangınlar olağandışı değildi. 19. ve 20. yüzyıllarda madenlerde kimi yangınlar çıkmış ve her biri çeşitli düzeylerde hasara neden olmuştu. Lakin bunların hiçbiri 1962’de yaşananlarla rekabet edecek düzeyde değildi.
Yangının tam olarak ne vakit ve nasıl başladığı hala aşikâr olmasa da, en tanınan inanışlardan biri, terk edilmiş maden ocaklarından biri olan ve çöp alanına dönüştürülen Centralia atık depolama alanında başladığını öneriyor. Bu tanınan argümana nazaran belediye meclisi, fareleri çeken ve kasabada istenmeyen kokulara neden olan çöp meselesini çözmek istiyordu. Mayıs 1962’de kurul, Centralia’nın Anma Günü şenliği öncesinde çöp alanını temizlemek istedi ve tahlil olarak çöplerin hepsini yakmaya karar verdi.
Yangının madenin derinliklerine ulaşıp bir kömür damarını tutuşturması ve daha sonra çok daha büyük bir yangına dönüşmüş olması mümkün. Ne yazık ki, maden tünelleri tüm kasabanın altına yayıldı ve sonunda karbon monoksit dumanları çok tehlikeli olduğundan tüm madencilik faaliyetleri durdurdu. Yangın, tünel ağına o kadar yayıldı ki, gayret etmenin çok pratik olmadığı görüldü. Bu yüzden Kongre, Centralia sakinlerine ödeme yaparak kasabadan ayrılmalarını sağladı. Kısa mühlet sonra kasabadaki tüm binalar yasaklandı ve posta kodu kaldırıldı. Yalnızca yedi sakin kasabadan ayrılmayı kabul etmedi ve yerlerinde kaldı lakin mülklerini diğerlerine devretmeleri yahut satmaları yasaklandı.
Centralia’nın altındaki yangın günümüzde hala devam ediyor ve tüm yakıtını tüketene kadar 250 yıl daha yanmaya devam edebilir.
News
